علل، علائم و درمان ضربه مغزی

ضربه مغزی چیست

ضربه مغزی یک آسیب مغزی خفیف است که می‌تواند پس از ضربه به سر رخ دهد. این اختلال منجر به تغییر وضعیت ذهنی می‌شود. این آسیب ممکن است شامل فراموشی نیز بشود. هر کسی می‌تواند در حین سقوط، تصادف اتومبیل یا هر فعالیت روزانه دیگر مجروح شود و به سر او ضربه‌ای وارد شود. اگر در ورزش‌های خطرناکی مانند فوتبال یا بوکس فعال هستید، احتمال افزایش ریسک ضربه مغزی در شما بیشتر است. این ضربه معمولاً تهدید کننده زندگی نیست، اما علائم آن نیاز به بررسی و درمان پزشکی دارد.

علائم ضربه مغزی

نشانه‌ها و علائم ضربه مغزی عموما ظریف بوده و ممکن است فوراً خود را نشان ندهند. بروز علائم ضربه مغزی ممکن است روزها، هفته‌ها یا حتی بیشتر طول بکشد. علائم عادی پس از آسیب مغزی و ضربه به سر شامل سردرد، از دست دادن حافظه (آمنیازیایی) و سردرگمی است. آمنیزیازی معمولاً شامل فراموش کردن رویدادی است که موجب ضربه مغزی شد. علائم این اختلال، شامل موارد زیر است:
سردرد یا احساس فشار در سر

• از دست دادن موقت هوشیاری
• سردرگمی
• آمنیازیازی
• سو سو زدن چشم‌ها یا دیدن ستاره‌ها
• زنگ در گوش
• حالت تهوع
• استفراغ
• لکنت زبان
• پاسخ دهی کند به سؤالات
• خیره شدن به یک قسمت
• خستگی

ممکن است بعد از ضربه به سر فوراً این علائم را تجربه کنید؛ اما دیگر علائم ضربه مغزی که ممکن است ساعت‌ها یا روزها پس از آسیب دیدگی در خود ببینید، شامل موارد زیر هستند:
کاهش حافظه

• تحریک پذیری و سایر تغییرات شخصیتی
• حساسیت به نور و سر و صدا
• اختلالات خواب
• مشکلات روانشناختی و افسردگی
• اختلالات طعم و بو

علائم ضربه مغزی در کودکان

آسیب سر در کودکان بسیار رایج است؛ اما بیان علائم در نوزادان و کودکان دشوار است زیرا آنها نمی‌توانند چگونگی احساسشان را توصیف کنند. سرنخ‌های علائم این ضربه در کودکان شامل موارد زیر است:

• خیره شدن به یک قسمت
• تحریک پذیری و خستگی
• از دست دادن تعادل و پیاده‌روی ناپایدار
• گریه بیش از حد
• تغییر الگوهای خوردن یا خوابیدن
• عدم علاقه به اسباب بازی‌های مورد علاقه
• استفراغ مکرر
• از دست دادن آگاهی طولانی مدت بیش از 30 ثانیه
• سردردی که در طول زمان بدتر می‌شود
• تغییرات در رفتار او، مانند تحریک پذیری
• تغییرات در هماهنگی فیزیکی
• سردرگمی یا بی نظمی، مانند مشکل تشخیص مردم یا مکان‌ها
• صحبت کردن دشوار یا تغییرات دیگر در گفتار

سایر علائم ضربه مغزی در کودکان عبارت‌اند از

• تشنج
• اختلالات بینایی یا چشم
• سرگیجه ماندگار یا مکرر
• مشکل آشکار در عملکرد ذهنی یا هماهنگی فیزیکی
• کبودی در نواحی گردن و سر

علائم ضربه مغزی در ورزشکاران

اگر ورزشکاران علائم ضربه مغزی را در خود می‌بینند هرگز نباید به بازی یا فعالیت فیزیکی بازگردند. یک ورزشکار با علائم ضربه مشکوک نباید به بازی بازگردد تا زمانی که توسط یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی آموزش دیده و در ارزیابی و مدیریت ضربه‌ها ارزیابی شده باشد.

اگر اخیراً برای شما یا اطرافیانتان ضربه و آسیب شدیدی به سر وارد شده و اکنون علائم ضربه مغزی را که در بالا به آنها اشاره کرده‌ایم در خود یا اطرافیانتان می‌بینید، باید هر چه زودتر به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید، شما می‌توانید از لیست موجود در سامانه نوبت دهی دکتر دکتر نسبت به انتخاب متخصص مغز و اعصاب اقدام کنید 1

علل بروز ضربه مغزی

مغز مانند ژلاتین است که توسط مایع مغزی نخاعی داخل جمجمه از ضربات در امان می ماند.

ورود ضربه ی شدید به سر و گردن یا نیم تنه ی بالا باعث می شود مغز به شدت در دیواره ی جمجمه جلو و عقب شود.

تکان خوردن ناگهانی یا کاهش سرعت سر، که در اثر حادثه ای نظیر تصادف یا تکان دادن شدید رخ می دهد، هم باعث بروز آسیب مغزی می شود.

این آسیب ها، معمولا به مدت کوتاه، روی عملکرد مغز تاثیر می گذارد و منجر به علائم ضربه ی مغزی می شوند.

ممکن است این نوع آسیب مغزی منجر به خونریزی داخل یا اطراف مغز شود و علائمی نظیر خواب آلودگی و گیجی طولانی به دنبال داشته باشد. ممکن است این علائم فورا ظاهر شود یا دیرتر اتفاق بیفتد.

خونریزی مغز می تواند مرگبار باشد. به همین دلیل فردی که دچار آسیب مغزی شده باید طی ساعات بعد از آسیب تحت نظر قرار بگیرد و درصورت شدید شدن علائم مراقبت پزشکی دریافت کند.

عوامل خطرناک

در ادامه به فعالیت ها و عواملی که خطر ضربه ی مغزی را بالا می برد اشاره می کنیم:

• افتادن، به خصوص در کودکان کم سن و افراد مسن
• شرکت در ورزش های خطرناک مانند فوتبال آمریکایی، هاکی، فوتبال، راگبی، بوکس یا دیگر ورزش های تصادمی
• شرکت در ورزش های خطرناک بدون نظارت و استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب
• تصادف با موتور
• تصادف عابرپیاده یا دوچرخه
• سربازانی که در جنگ حضور دارند
• قربانی خشونت فیزیکی واقع شدن
• داشتن سابقه ضربه ی مغزی

عوارض ضربه مغزی

عوارض احتمالی ضربه ی مغزی عبارت است از:

سردردهای بعد از حادثه: بعضی از افراد تا هفت روز بعد از آسیب مغزی سردردهای مربوط به ضربه ی مغزی را تجربه می کنند.

سرگیجه بعد از حادثه: بعضی از افراد تا چند روز، هفته یا ماه بعد از آسیب مغزی دچار سرگیجه هستند.

سندرم بعد از ضربه ی مغزی: درصد کمی از افراد (۱۵ تا ۲۰%) بیشتر از سه هفته علائمی نظیر سردرد، سرگیجه و اختلال در تفکر دارند. اگر این علائم بیشتر از سه هفته ادامه پیدا کند، به آن سندرم بعد از ضربه ی مغزی می گویند.

تاثیر تجمیعی چند آسیب مغزی: درحال حاضر تحقیق روی تاثیر چند آسیب مغزی مکرر که باعث بروز علامت نمی شود (subconcussive injury) ادامه دارد. فعلا هیچ نتیجه قطعی دال بر ارتباط میان چند آسیب مغزی و تاثیر تجمیعی وجود ندارد.

سندرم تاثیر ثانویه: به ندرت ممکن است فرد قبل از بین رفتن علائم ضربه ی مغزی اولیه دچار ضربه ی مغزی دوم شود و مغز به سرعت متورم شود که می تواند مرگبار باشد.

ورزشکاران به هیچ وجه نباید حین تجربه ی علائم و نشانه های ضربه ی مغزی دوباره به میدان بازی برگردند. 2

آزمایش و تشخیص

از آنجایی که ممکن است فرد پس از یک آسیب، خوب به نظر برسد،تشخیص لخته‌ی خون داخل جمجمه‌ای می‌تواند مشکل باشد. با این حال، عموماً پزشکان فرض را بر این می‌گیرند که خونریزی داخل جمجمه، علت اصلی کاهش فزاینده‌ی هوشیاری پس از واردن آمدن ضربه به سر است، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.

تکنیک‌ها تصویربرداری از بهترین راه‌های تعیین موقعیت و اندازه‌ لخته‌ی خونی هستند. این تکنیک‌ها عبارتند از:

سی‌تی اسکن (CT اسکن). انجام سی‌تی اسکن با استفاده از یک دستگاه اشعه ایکس پیشرفته‌ی متصل به یک کامپیوتر که تصاویر دقیقی را از مغز شما ایجاد می‌کند، صورت می‌گیرد. شما آرام بر روی یک میز متحرک دراز می‌کشید و به سمت محلی شبیه به یک دونات بزرگ که تصاویر در آنجا گرفته‌ می‌شوند، هدایت می شوید. CT اسکن شایع‌ترین روش تصویربرداری برای تشخیص لخته‌خونی داخل جمجمه است.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (اسکن MRI). در اسکن MRI، با استفاده از یک آهنربا و امواج رادیویی، تصاویری کامپیوتری تولید می‌شوند. در طول اسکن MRI، شما بر روی یک میز متحرک دراز می‌کشید و میز به داخل یک لوله یا تونل وارد می‌شود. معمولاً از اسکن MRI به اندازه‌ی سی‌تی اسکن برای تشخیص لخته‌ی خونی داخل جمجمه استفاده نمی شود زیرا MRI ها به زمان بیشتری برای انجام نیاز دارند که در اغلب دسترس نیست.

درمان

داروها

 از آنجایی که برخی از هماتوم‌ها کوچکند و هیچ علامت یا نشانه‌ای ایجاد نمی‌کنند، نیازی به برداشتن ندارند. با این وجود علائم و نشانه‌ها ممکن است ظاهر شوند و یا پس از گذشت چند روز یا چند هفته از آسیب  بدتر شوند، لذا در صورتی که عمل جراحی برای شما در نظر گرفته نشود، ممکن است به مراقبت از تغییرات عصبی، نظارت بر فشار داخل جمجمه و انجام سی‌تی اسکن‌های مکرر از سر نیاز داشته باشید.

اگر شما از داروهای رقیق کننده‌ی خون مانند وارفارین استفاده می‌کنید،  ممکن است به درمانی برای معکوس کردن اثرات این داروها و کاهش خطر خونریزی مغزی بیشتر نیاز داشته باشید. استفاده از ویتامین K و پلاسمای تازه منجمد، روش‌هایی برای معکوس کردن تأثیر رقیق‌کننده‌های خون است.

جراحی

در درمان لخته‌های خونی اغلب به انجام عمل جراحی نیاز است. گزینش نوع جراحی به ویژگی‌ی لخته‌ی خونی شما بستگی دارد. جراحی‌های موجود عبارتند از:

جراحی تخلیه‌ای. اگر تجمع خون بصورت موضعی بوده و خون بیش از حد لخته نشده باشد، ممکن است جراح به کمک مته سوراخی در جمجمه‌ی شما ایجاد کند و با استفاده از عمل مکش خون را برطرف کند.

کرانیوتومی. در لخته‌های خونی بزرگ ممکن است نیاز باشد که یک بخش از جمجمه باز شود (کرانیوتومی) و سپس عمل برداشتن لخته‌ی خونی انجام شود.

 بهبود

پس از جراحی، پزشک شما ممکن است داروهای ضد تشنج را تا یک سال پس از ضربه، برای کنترل یا جلوگیری از تشنج پس از سانحه، تجویز کند. در صورت باقی ماندن تشنج، درمان‌های ضد تشنج طولانی‌تری ممکن است نیاز باشد.

برخی از مشکلات ممکن است تا مدتی بعد از عمل جراحی وجود داشته باشند. این مشکلات عبارتند از:

• فراموشی
• مشکلات توجه
• اضطراب
• مشکلات خواب
• سردرد

توانبخشی

درمان‌های توانبخشی طولانی‌مدت ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• فیزیوتراپی
• گفتار درمانی یا سایر مشکلات ارتباطی
• کار درمانی
• تغییر در شیوه زندگی برای کاهش خطر خونریزی مجدد 3

پی نوشت:
1.www.drdr.ir
2.www.darmankade.com
3.www.painacademy.ir